Taliban Foreign Minister: तालिबान सरकारचे परराष्ट्र मंत्री अमीर खान मुत्ताकी 9 ऑक्टोबरला भारत दौर्‍यावर येत आहेत. हा पहिला उच्चस्तरीय दौरा असून भारत-अफगाणिस्तान संबंधांना नवा टर्निंग पॉइंट ठरू शकतो.
तालिबान परराष्ट्र मंत्री भारत दौऱ्यावर; भारत-अफगाण संबंधांमध्ये नव्या पर्वाची सुरुवात?
तालिबान सरकारचे परराष्ट्र मंत्री अमीर खान मुत्ताकी 9 ऑक्टोबर रोजी भारताच्या दौऱ्यावर येत आहेत. हा दौरा अनेक दृष्टिकोनातून ऐतिहासिक मानला जात असून, अफगाणिस्तानमध्ये 2021 मध्ये तालिबानने सत्ता काबीज केल्यानंतर नवी दिल्लीला होणारा हा पहिलाच उच्चस्तरीय दौरा आहे. मुत्ताकी यांच्या भेटीला संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेने देखील हिरवा कंदील दाखवला आहे, त्यांच्या प्रवास निर्बंधांमधून तात्पुरती सूट देत त्यांना 9 ते 16 ऑक्टोबरदरम्यान भारतात येण्याची परवानगी दिली आहे.
पार्श्वभूमी: अनेक महिन्यांपासून सुरू होती तयारी
भारत-तालिबान यांच्यातील ही भेट सहजपणे घडलेली नाही. गेल्या काही महिन्यांपासून परराष्ट्र सचिव विक्रम मिस्री आणि वरिष्ठ अधिकारी जे.पी. सिंग यांनी मुत्ताकी यांच्यासह दुबईसारख्या तटस्थ ठिकाणी वारंवार बैठका घेतल्या आहेत. या संवादादरम्यान भारताने अफगाणिस्तानमध्ये सुरू असलेल्या मानवतावादी मदतीबाबत चर्चा केली. विशेषतः आरोग्य सेवा, निर्वासितांचे पुनर्वसन आणि अन्य विकास प्रकल्पांवर भर देण्यात आला.
जयशंकर-मुत्ताकी संवाद: धोरणात्मक पावले
15 मे रोजी, भारताच्या ऑपरेशन सिंदूरनंतर, परराष्ट्र मंत्री एस. जयशंकर यांनी मुत्ताकी यांच्याशी फोनवर संपर्क साधला होता. हा 2021 नंतरचा पहिला मंत्रीस्तरीय संवाद होता. या संवादात तालिबानकडून काश्मीरमधील पहलगाम दहशतवादी हल्ल्याचा निषेध व्यक्त करण्यात आला होता, ज्याचे भारताने स्वागत केले. यामुळे दोन्ही देश एकाच दृष्टिकोनातून पाकिस्तान-पुरस्कृत दहशतवादाकडे पाहतात, असे दिसून आले.
मानवतावादी मदत: भारताची ठाम भूमिका
तालिबान सत्तेच्या पार्श्वभूमीवर भारताने आपली मानवतावादी मदत सुरूच ठेवली आहे. 2021 पासून भारताने अफगाणिस्तानला जवळपास 50 हजार टन गहू, 330 टनांहून अधिक औषधे, लस, कीटकनाशके आणि इतर आवश्यक साहित्य दिले आहे. याशिवाय, नुकत्याच झालेल्या भूकंपात भारताने 1000 तंबू, 15 टन अन्न आणि 21 टन अतिरिक्त मदत त्वरित पाठवली.
प्रादेशिक राजकारणातील नवा टप्पा
या दौऱ्यामुळे भारत आणि अफगाणिस्तानमधील संबंधांमध्ये एक नवा अध्याय सुरू होण्याची शक्यता आहे. मुत्ताकी यांची नवी दिल्लीतील उपस्थिती हे काबूलच्या परराष्ट्र धोरणात बदलाची नांदी असू शकते. पाकिस्तानकडून निर्वासितांवर घेतलेल्या कठोर भूमिकेमुळे तालिबानचा त्या देशावरचा विश्वास ढासळला आहे, आणि भारतासाठी नव्या राजनैतिक संधी निर्माण झाल्या आहेत.
द्विपक्षीय बैठक: 10 ऑक्टोबर रोजी महत्वाची चर्चा
10 ऑक्टोबर रोजी होणाऱ्या द्विपक्षीय बैठकीकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे. ही बैठक भारत आणि तालिबान यांच्यातील सहकार्याच्या नव्या युगाची सुरुवात ठरू शकते. भारतासाठी हा एक नाजूक पण रणनीतिक डाव आहे – जो अफगाणिस्तानमधील हितसंबंध सुरक्षित करताना चीन व पाकिस्तानचा प्रभाव संतुलित करण्याचा प्रयत्न ठरेल.
तळटीप: मुत्ताकी यांचा भारत दौरा केवळ एका परराष्ट्र मंत्र्याचा अधिकृत दौरा नाही, तर तो दक्षिण आशियातील भूराजकीय समीकरणांमध्ये मोठा बदल घडवू शकतो.